Jak uregulować sprawy spadkowe?

Spadkodawca może powołać do dziedziczenia po nim do całości lub części spadku jedną lub więcej osób, które nie muszą należeć do kręgu jego krewnych.

W testamencie spadkodawca musi wskazać kto i w jakiej ułamkowej części dziedziczy po nim spadek.

Wola spadkodawcy jest najczęściej wyrażana w formie testamentu zwykłego, który powinien być sporządzony w formie pisemnej tj. odręcznie przez spadkodawcę, opatrzony datą i podpisany przez niego, albo w formie aktu notarialnego sporządzonego przed notariuszem, który po upewnieniu się co do świadomości spadkodawcy i jego rzeczywistej woli sporządza testament, który po odczytaniu przez spadkodawcę jest przez niego podpisywany.

W szczególnych okoliczności ostatnia wola spadkodawcy może być wyrażona ustnie, ale muszą wówczas zaistnieć okoliczności przewidziane w art. 952 – 954 k.c.

W testamencie spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły), a także obciążyć zapisem zwykłym także zapisobiercę (dalszy zapis).

W testamencie spadkodawca może włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie), którego przedmiotem jest określone przez spadkodawcę działanie lub zaniechanie obciążonego, które niekoniecznie musi mieć wartość majątkową.

W testamencie, ale sporządzonym w formie aktu notarialnego, spadkodawca może także postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny). Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:

• rzecz oznaczona co do tożsamości,
• zbywalne prawo majątkowe,
• przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
• ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności,
• ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.

 

Co, gdy nie ma testamentu?

Jeżeli za życia spadkodawca nie sporządzi testamentu, to dziedziczenie po jego śmierci następuje na podstawie ustawy tj. art. 931 k.c. i nast.

Przepisy te określają krąg spadkobierców, którzy po śmierci spadkodawcy mogą odziedziczyć spadek, a także wielkość przysługujących im udziałów.

W pierwszej kolejność do spadku powołani są małżonek i dzieci spadkodawcy, którzy dziedziczą w częściach równych, przy czym udział spadkowy małżonka nie może być mniejszy niż ¼. Jeśli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, to do spadku powołane są jego dzieci tj. wnuki spadkodawcy, które dziedziczą w częściach równych udział swojego rodzica.

W sytuacji kiedy spadkodawca nie miał dzieci spadek dziedziczy jego małżonek i rodzice, których udział w spadku wynosi po ¼. Kiedy jeden z rodziców nie dożył otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi ½ spadku.

Jeśli zaś spadkodawca w chwili śmierci nie posiadał małżonka i dzieci spadek dziedziczą w całości rodzice spadkodawcy.

W przypadku kiedy jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadł, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych, a w dalszej kolejności ich dzieciom w częściach równych.

W dalszej kolejności dziedziczą dziadkowie, dzieci małżonka spadkodawcy, a w przypadku braku wcześniej wymienionych spadkobierców Skarb Państwa.

 

Jak przebiega postępowanie spadkowe?

Prawodawca przewidział dwa możliwe warianty postępowania tj. poświadczenie dziedziczenia i postępowanie o stwierdzenie praw do spadku.

Poświadczenie dziedziczenia jest czynnością, która realizowana jest przed notariuszem. Warunkiem jej przeprowadzenia jest:

• otwarcie spadku, czyli śmierć spadkodawcy po dniu 30 czerwca 1984 r.
• brak sporu co do osoby / osób spadkobiercy i wysokości przypadających dla nich udziałów  w spadku,
• udział w czynności wszystkich spadkobierców, zarówno ustawowych, jak i testamentowych,

a ponadto:

• spadkodawca nie może w chwili śmierci być cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, zamieszkiwać w Rzeczypospolitej Polskiej,
• w skład spadku nie wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą,
• nie zostało wydane wcześniej sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się w sądzie postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po spadkodawcy, ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia po nim,
• testament spadkodawcy nie jest testamentem szczególnym.

Do realizacji tej czynności niezbędne są niżej wymienione dokumenty:

• akt zgonu spadkodawcy,
• akty urodzenia spadkobierców, którzy nie wstępowali w związki małżeńskie,
• akty małżeństwa pozostałych spadkobierców,
• testament spadkodawcy – jeśli był sporządzony,
• numer PESEL spadkodawcy / jego dowód osobisty,

Pozostałe wymagania określa notariusz na spotkaniu organizacyjnym.

Postępowanie o stwierdzenie praw do spadku prowadzone jest przez Sąd Rejonowy właściwy dla miejsca, w którego okręgu spadkodawca miał ostatnie miejsce zamieszkania.

Postępowanie wszczyna się na wniosek.

Wniosek może złożyć każdy, kto ma w tym interes prawny np. wierzyciel spadkodawcy,  a także każdy spadkobierca.

We wniosku należy wskazać jako uczestników postępowania spadkobierców ustawowych i testamentowych – jeśli był sporządzony testament -, uzasadnić go i załączyć do niego:

• akt zgonu spadkodawcy,
• akty urodzenia spadkobierców, którzy nie wstępowali w związki małżeńskie,
• akty małżeństwa pozostałych spadkobierców,
• testament spadkodawcy – jeśli był sporządzony.

Stwierdzenie nabycia spadku oraz poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.

 

Przyjęcie lub odrzucenie spadku.

Warto w tym miejscu wskazać, że spadek może zostać przyjęty przez spadkodawcę wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza, albo zostać odrzucony.

Przyjęcie spadku wprost skutkuje pełną odpowiedzialnością za długi spadkodawcy.  Z kolei przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza skutkuje ograniczeniem tej odpowiedzialność do wysokości wartości aktywów masy spadku, której winien nastąpić spis.

Odrzucenie spadku przez spadkobiercę powoduje, że traktowany jest on jakby nie dożył otwarcia spadku, co powoduje, że w jego miejsce wchodzą jego zstępni tj. dzieci, które dziedziczą. Oznacza to, że gdyby zaszła konieczność odrzucenia spadku przez spadkodawcę z powodu np. zadłużenia spadkodawcy, to spadek powinni odrzucić także zstępni tj. dzieci spadkobiercy. Kiedy dzieci są nieletnie, to oświadczenie w ich imieniu składają przedstawiciele ustawowi, którzy na tę czynność muszą uzyskać zgodę sądu.

Przyjęcie lub odrzucenie spadku może nastąpić przed notariuszem w formie aktu notarialnego, albo przed sądem.

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak złożenia tego oświadczenia w ww. terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

 

W czym pomoże adwokat?

Po pierwsze, adwokat może pomóc ustalić stan faktyczny i prawny sprawy, co z kolei pozwoli zgromadzić właściwe dokumenty niezbędne do przeprowadzenia postępowania i dokonać ich oceny prawnej.

Zdarza się, co nie jest rzadkością, że dokumenty aktu stanu cywilnego zawierają błędy,         które  wymagają uprzedniego sprostowania.

Jeśli błąd dotyczy np. daty urodzenia spadkodawcy, to powstaje konieczność sprostowania także jego numeru PESEL.

Po drugie, adwokat pomoże prawidłowo sporządzić wniosek, co niewątpliwie przyspieszy postępowanie w sprawie stwierdzenia praw do spadku.

Po trzecie, w przypadku dziedziczenia na podstawie testamentu może powstać potrzeba zakwestionowania jego ważności i wykazania okoliczności, które potwierdzają tę tezę, co może wymagać powołania nie tylko dowodów z dokumentów, ale i świadków oraz biegłego z zakresu psychologii i psychiatrii jeśli kwestionowana jest świadomość spadkodawcy, czy jego zdolność do swobodnego wyrażenia swojej ostatniej woli.

Po czwarte, adwokat może także doradzić właściwe postępowanie w przypadku, kiedy spadkodawca pozostawił po sobie długi, co może się wiązać z odrzuceniem spadku, albo jego odpowiednim przyjęciem.

Z całą pewnością niniejszy artykuł nie wyczerpuje poruszanej w nim problematyki.

Zachęcam więc do kontaktu.

adw. Jacek Motyka

 

Jak uregulować sprawy spadkowe?

Spadkodawca może powołać do dziedziczenia po nim do całości lub części spadku jedną lub więcej osób, które nie muszą należeć do kręgu jego krewnych.

W testamencie spadkodawca musi wskazać kto i w jakiej ułamkowej części dziedziczy po nim spadek.

Wola spadkodawcy jest najczęściej wyrażana w formie testamentu zwykłego, który powinien być sporządzony w formie pisemnej tj. odręcznie przez spadkodawcę, opatrzony datą i podpisany przez niego, albo w formie aktu notarialnego sporządzonego przed notariuszem, który po upewnieniu się co do świadomości spadkodawcy i jego rzeczywistej woli sporządza testament, który po odczytaniu przez spadkodawcę jest przez niego podpisywany.

W szczególnych okoliczności ostatnia wola spadkodawcy może być wyrażona ustnie, ale muszą wówczas zaistnieć okoliczności przewidziane w art. 952 – 954 k.c.

W testamencie spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły), a także obciążyć zapisem zwykłym także zapisobiercę (dalszy zapis).

W testamencie spadkodawca może włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie), którego przedmiotem jest określone przez spadkodawcę działanie lub zaniechanie obciążonego, które niekoniecznie musi mieć wartość majątkową.

W testamencie, ale sporządzonym w formie aktu notarialnego, spadkodawca może także postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny). Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:

• rzecz oznaczona co do tożsamości,
• zbywalne prawo majątkowe,
• przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
• ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności,
• ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.

 

Co, gdy nie ma testamentu?

Jeżeli za życia spadkodawca nie sporządzi testamentu, to dziedziczenie po jego śmierci następuje na podstawie ustawy tj. art. 931 k.c. i nast.

Przepisy te określają krąg spadkobierców, którzy po śmierci spadkodawcy mogą odziedziczyć spadek, a także wielkość przysługujących im udziałów.

W pierwszej kolejność do spadku powołani są małżonek i dzieci spadkodawcy, którzy dziedziczą w częściach równych, przy czym udział spadkowy małżonka nie może być mniejszy niż ¼. Jeśli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, to do spadku powołane są jego dzieci tj. wnuki spadkodawcy, które dziedziczą w częściach równych udział swojego rodzica.

W sytuacji kiedy spadkodawca nie miał dzieci spadek dziedziczy jego małżonek i rodzice, których udział w spadku wynosi po ¼. Kiedy jeden z rodziców nie dożył otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi ½ spadku.

Jeśli zaś spadkodawca w chwili śmierci nie posiadał małżonka i dzieci spadek dziedziczą w całości rodzice spadkodawcy.

W przypadku kiedy jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadł, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych, a w dalszej kolejności ich dzieciom w częściach równych.

W dalszej kolejności dziedziczą dziadkowie, dzieci małżonka spadkodawcy, a w przypadku braku wcześniej wymienionych spadkobierców Skarb Państwa.

 

Jak przebiega postępowanie spadkowe?

Prawodawca przewidział dwa możliwe warianty postępowania tj. poświadczenie dziedziczenia i postępowanie o stwierdzenie praw do spadku.

Poświadczenie dziedziczenia jest czynnością, która realizowana jest przed notariuszem. Warunkiem jej przeprowadzenia jest:

• otwarcie spadku czyli śmierć spadkodawcy po dniu 30 czerwca 1984r.
• brak sporu co do osoby / osób spadkobiercy i wysokości przypadających dla nich udziałów  w spadku,
• udział w czynności wszystkich spadkobierców, zarówno ustawowych, jak i testamentowych,

a ponadto:

• spadkodawca nie może w chwili śmierci być cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, zamieszkiwać w Rzeczypospolitej Polskiej,
• w skład spadku nie wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą,
• nie zostało wydane wcześniej sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się w sądzie postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po spadkodawcy, ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia po nim,
• testament spadkodawcy nie jest testamentem szczególnym.

Do realizacji tej czynności niezbędne są niżej wymienione dokumenty:

• akt zgonu spadkodawcy,
• akty urodzenia spadkobierców, którzy nie wstępowali w związki małżeńskie,
• akty małżeństwa pozostałych spadkobierców,
• testament spadkodawcy – jeśli był sporządzony,
• numer PESEL spadkodawcy / jego dowód osobisty,

Pozostałe wymagania określa notariusz na spotkaniu organizacyjnym.

Postępowanie o stwierdzenie praw do spadku prowadzone jest przez Sąd Rejonowy właściwy dla miejsca, w którego okręgu spadkodawca miał ostatnie miejsce zamieszkania.

Postępowanie wszczyna się na wniosek.

Wniosek może złożyć każdy kto ma w tym interes prawny np. wierzyciel spadkodawcy,  a także każdy spadkobierca.

We wniosku należy wskazać jako uczestników postępowania spadkobierców ustawowych i testamentowych – jeśli był sporządzony testament -, uzasadnić go i załączyć do niego:

• akt zgonu spadkodawcy,
• akty urodzenia spadkobierców, którzy nie wstępowali w związki małżeńskie,
• akty małżeństwa pozostałych spadkobierców,
• testament spadkodawcy – jeśli był sporządzony.

Stwierdzenie nabycia spadku oraz poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.

 

Przyjęcie lub odrzucenie spadku.

Warto w tym miejscu wskazać, że spadek może zostać przyjęty przez spadkodawcę wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza, albo zostać odrzucony.

Przyjęcie spadku wprost skutkuje pełną odpowiedzialnością za długi spadkodawcy.  Z kolei przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza skutkuje ograniczeniem tej odpowiedzialność do wysokości wartości aktywów masy spadku, której winien nastąpić spis.

Odrzucenie spadku przez spadkobiercę powoduje, że traktowany jest on jakby nie dożył otwarcia spadku, co powoduje, że w jego miejsce wchodzą jego zstępni tj. dzieci, które dziedziczą. Oznacza to, że gdyby zaszła konieczność odrzucenia spadku przez spadkodawcę z powodu np. zadłużenia spadkodawcy, to spadek powinni odrzucić także zstępni tj. dzieci spadkobiercy. Kiedy dzieci są nieletnie, to oświadczenie w ich imieniu składają przedstawiciele ustawowi, którzy na tę czynność muszą uzyskać zgodę sądu.

Przyjęcie lub odrzucenie spadku może nastąpić przed notariuszem w formie aktu notarialnego, albo przed sądem.

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak złożenia tego oświadczenia w ww. terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

 

W czym pomoże adwokat?

Po pierwsze, adwokat może pomóc ustalić stan faktyczny i prawny sprawy, co z kolei pozwoli zgromadzić właściwe dokumenty niezbędne do przeprowadzenia postępowania i dokonać ich oceny prawnej.

Zdarza się, co nie jest rzadkością, że dokumenty aktu stanu cywilnego zawierają błędy,         które  wymagają uprzedniego sprostowania.

Jeśli błąd dotyczy np. daty urodzenia spadkodawcy, to powstaje konieczność sprostowania także jego numeru PESEL.

Po drugie, adwokat pomoże prawidłowo sporządzić wniosek, co niewątpliwie przyspieszy postępowanie w sprawie stwierdzenia praw do spadku.

Po trzecie, w przypadku dziedziczenia na podstawie testamentu może powstać potrzeba zakwestionowania jego ważności i wykazania okoliczności, które potwierdzają tę tezę, co może wymagać powołania nie tylko dowodów z dokumentów, ale i świadków oraz biegłego z zakresu psychologii i psychiatrii jeśli kwestionowana jest świadomość spadkodawcy, czy jego zdolność do swobodnego wyrażenia swojej ostatniej woli.

Po czwarte, adwokat może także doradzić właściwe postępowanie w przypadku, kiedy spadkodawca pozostawił po sobie długi, co może się wiązać z odrzuceniem spadku, albo jego odpowiednim przyjęciem.

Z całą pewnością niniejszy artykuł nie wyczerpuje poruszanej w nim problematyki.

Zachęcam więc do kontaktu.

adw. Jacek Motyka